ترجمه : محمدعلی موحد

 

محمدعلی موحد که پیشتر در ترجمه سفرنامه ابن بطوطه به فارسی همت گماشته بود با تالیف کتاب حاضر، جذاب‌ترین و تکان‌دهنده‌ترین بخش‌های کتاب سفرنامه را بازسازی و برجسته کرده است. مؤلف مسائل مهمی از قبیل نقش فردی و اجتماعی زنان، قدرت سیاسی، دین و دولت، آموزش و فرهنگ و بسیاری موضوعات مهم دیگر را با تحقیق در سفرنامه ابن بطوطه و منابع دیگر آن روزگار به نحوی خواندنی حتی برای خواننده غیرمتخصص ترسیم کرده است. کتاب با طرح پرسش‌هایی درباره علل عقب‌ماندگی و انحطاط جوامع اسلامی ذهن خواننده را برای تعمق و گفت‌وگو درباره مواجهه سنت و مدرنیته برمی‌انگیزد.

 

این کتاب مشتمل بر دو بخش است. بخش نخستین آن‌ دو فصل دارد و نویسنده در پی آشنایی با شخص ابن بطوطه و سفرهای او بوده‌ است. در فصل اول مولف کوشیده تا ابن بطوطه را به‌عنوان یک انسان پیش روی خود بنشاند و شخصیت وی را با نشانی‌هایی که از گفتار و کردار خود او در دست است بازسازی کند. فصل دوم مروری است تند بر ماجرای سفرهای او. در این فصل نویسنده پابه‌پای ابن بطوطه مسیر او را طی کرده، در فراخنای آفاقی که او گشته نظر افکنده‌ است. در واقع این قسمت از کتاب روایت کوتاهی از خطوط اصلی سفرنامه، یا سیر و سیاحتی است در سیر و سیاحت ابن بطوطه، با لحظاتی توقف و تأمل در بزنگاه‌هایی که اندکی درنگ و کمی دقت و توجه طلب می‌کند.

بخش دوم کتاب سیری است در آفاق اجتماع و فرهنگ و سیاست عصر. در فصلی سخن از زن است که نیمه محجوب و مخفی و خاموش آن عصر و همه اعصار دیگر بود. در دو فصل دیگر سخن از مدرسه و خانقاه است که به منزله دو عضو تنفسی در کالبد فرهنگی جوامع اسلامی بود و فصل بازپسین درباره شاخص حیات سیاسی جامعه است یعنی حکومت و دولت و این بحث‌ها را مولف همه در پرتو آگاهی‌هایی که از سفرنامه ابن بطوطه به‌دست می‌آید پی گرفته و نیز به شواهد و مدارکی که در آثار نویسندگان دیگر آن عصر انعکاس دارد نظر افکنده‌ است.