نویسنده : حامد الگار

   ترجمه : ابوالقاسم سری

 

پرفسور حامد الگار، بی گمان یکی از بزرگترین اسلام شناسان روزگار کنونی است. چیرگی کامل بر دو زبان پارسی و عربی( که شرط لازم و کافی برای پژوهش در فرهنگ اسلامی است و انبوهی از پژوهشگران باختر آن را فاقدند)، اورا به پایگاهی بس والا در این پهنه برآورده است. او در نگارش کتاب «دین و دولت» بر انبوهی از اسناد و مدارک و آثار و کتاب های دست اول متکی بوده است و از این روست که در سراسر جهان از این کتاب همچون اثری بی مانند در روزگار اخیر استقبال شده است و همگی از مخالف و موافق آن را با عباراتی شکوهمند ستوده اند.

 

در قسمتی از کتاب ِدین و دولت در ایران که مربوط به قسمت: «علما و آغاز جنبش مشروطیت» است نویسنده شرح می‌دهد:

علاءالدوله حاکم تهران گروهی از طلّاب را توقیف و پس از کتک زدن به اردبیل تبعید کرد. لکن این اقدام نه فقط به آشوب ها خاتمه نداد سهل است به دشمنی با حکومت جهت تازه ای بخشید. ظاهرا عین الدوله موقع را برای گوشمالی دادن به گستاخی های روحانیان مناسب دیده بود در حالیکه علمای تهران به استثنای امام جمعه رفتار توهین آمیزی را که نسبت به طلّاب شده بود به منزله تهدید غیر مستقیمی برای خودشان تلقی کردند.

بهبهانی شخصا به عین الدوله نامه ای نوشته، خواستار آزادی طلاب شد. واکنش عمومی دست کم آنقدرها زیاد بود که پیش از آنکه طّلاب به اردبیل برسند در زنجان آنانرا آزاد کردند. جای تذّکر است که به رغم پیچیدگی توطئه و رقابت شخصی این قضیه مقابلۀ دیگری میان قدرت علما و قدرت دولت بود. این پیچیدگی در دوران مشرف بر مشروطیت کاهش یافت و به محض کاهش یافتن نزاع میان دولت و علما آشکار تر و مسلّم تر شد.