اثر حاضر، پژوهشی است در تاریخ یکصد ساله اخیر آذربایجان ایران، به‌ ویژه نهضت خودمختاری در این سرزمین .مباحث کتاب در شش فصل با این عناوین تنظیم شده است : تبار آذربایجانی‌ها – پیدایش نهضت خودمختاری آذربایجان – سلطنت رضاشاه : یک کشور، یک ملت – پیدایش دوباره نهضت خودمختاری آذربایجان – حزب دموکرات آذربایجان – حکومت خودمختار آذربایجان – پیوست کتاب، نیز شامل ((تصویب‌نامه دولت آقای قوام))، ((جریان مذاکرات پیشه‌وری در تهران)) و همانند آن است .صفحات پایانی به یادداشت‌ها و فهرست اعلام اختصاص دارد.