اهمیت این شاهکار به‌جاماندنی گوگول فقط در شناساندن و تجزیه و تحلیل مردم روسیه نیست، بلکه درس بزرگ و روشن‌بینانه‌ایست برای همۀ مردم دنیا که کم‌وبیش دچار همین نارسایی‌ها، فسادها و ظلم و جورهای حکام خودکامه‌ای هستند که مانند زالو به جان‌شان افتاده و خون‌شان را تا آخرین قطره می‌مکند.

 

روسیه در دوران دیکتاتوری نیکلای اول، دچار فساد، رشوه‌خواری، ظلم و بیداد مالکان و اشراف نسبت به تودۀ مردم بوده است. نویسنده که وضعیت آن دوران را دیده، موشکافانه، با طنزی تلخ همۀ این نارسایی‌ها، فسادهای مالی و اخلاقی، به‌ویژه در ارکان و سازمان‌های دولتی را در قالب شخصیتی جاه‌طلب و پول‌دوست به‌نام چیچیکوف که در ادبیات روس شبیه ابلومف، شهرت خاصی پیداه کرده و بعد هم در چهارچوب ماجرایی مسخره، یعنی خریدن رعیت‌های مرده‌ای که اسم‌شان از آمار زنده‌ها حذف نشده و از آن‌ها برای گرو گذاشتن در بنگاه رهنی و گرفتن وام، می‌توان استفاده کرد، آورده است. چیچیکوف ضمن سفرهایی که می‌کند، با شخصیت‌هایی برمی‌خورد که نمایندۀ طبقه‌های روسیۀ تزاری و نحوه زندگی، سنت‌ها، بی عدالتی‌ها، روحیه‌هایی گاه مسخره، گاه دردناک و به‌طور خلاصه تصویر بسیار دقیق و تمام‌نمایی است از زندگی مردم روسیه آن زمان.