ترجمه کاوی کتاب است که تقریباً به تمامی مسائل نظری و عملی / تجربی ترجمه از زبان عربی و انگلیسی به فارسی می‌پردازد. یک نگاه به فهرست تفصیلی مندرجات، شاهد صدق این مدعاست. «کاوی» پسوندی است زنده که در کلماتی چون ژرف کاوی، درون کاوی، داده کاوی، راون کاوی و مشهور‌تر و کهن‌تر از همه در «کنج کاوی» وجود دارد و همانند «پژوهی» است. کتاب دارای ۸ بخش و یک پیوست، شامل چندین نمونهء ترجمهء معاصر از عربی و انگلیسی همراه با متن اصلی آن هاست. بخش اول، در آمد، مشتمل بر ۶ گفت‌و‌گو و یک نقد است. بخش دوم که اصلیترین و بلند‌ترین فصل این کتاب است «اصول و مسائل ترجمه» نام دارد و دارای ۱۹ زیربخش است از دانستن زبان مبدأ و مقصد گرفته تا عادات مترجمان. بخش سوم «تأثیر انس با ادبیات دیروز درترجمه‌های امروز» است. بخش چهارم فرهنگ‌های دوزبانه در دو قرن اخیر (عربی- فارسی/ انگلیسی- فارسی) و تشریح ساختار و معرفی ازیابانهء ده‌ها فرهنگ است. بخش پنجم و ششم «نظر‌ها و نکته» (۱) و (۲)، شامل بیان ۶۵ نظر و نکته از ترجمه پژوهان و مترجمان در زمینهء کلیترین و ریز‌ترین مسائل نظری و عملی ترجمه است. بخش هفتم واژه گزینی (جمعی وفردی) و از جمله حاوی ۳۰۰ واژهء نو ساخته از ۳ فرهنگستانی است که تا کنون در تاریخی هفتاد و پنج ساله در کشور ما فعال بوده و سومین آن‌ها تاریخی ۲۰ ساله دارد و همچنان دایر است. بخش هشتم معرفی نمونه‌هایی از هزارسال ترجمه (عربی/ انگلیسی به فارسی) با احتوا بر اصل آن هاست.