رئالیسم از واژه‌هایی است که در زبان نقد ادبی نیت‌ها و منظورهای گوناگونی و گاه ناهمسازی را رسانده است. در این کتاب برای ارزیابی و تحلیل سرشت آن، ابتدا بحث در بستر فلسفی خود مطرح می‌شود و سپس دو گونه‌ی رئالیسم از یکدیگر تفکیک می‌شوند، رئالیسم با وجدان و رئالیسم آگاه. نمونه‌ی مقوله‌ی نخست آثار نویسندگانی است چون زولا و تولستوی، که در آن‌ها هنرمند تطابقی کم و بیش ساده بین جهان و واژه‌های خویش برقرار می‌کند. در مقوله‌ی دوم این رابطه پیچیده‌تر است و مایه‌های تجربی در آن، پیش از آن که آگاهی بدان‌ها معنایی می‌دهد، چیزی نیستند و از این دسته‌اند آثار جویس و ولف و پروست کتاب با این نتیجه‌گیری به پایان می‌رسد که نظریه‌ی ادبی امروز تعریف‌های تازه‌ای از رئالیسم به میان کشیده که باید بدان‌ها توجه داشت و با همان برداشت کهنه‌ای که زیر ساز نظری آن دیر زمانی است فرو پاشیده به رئالیسم نیندیشید.