با پیدایش فرهنگ جدید، صورت نوعیه ی جدیدی بر فرهنگ مسیحی زده شد. این صورت چیزی جز اومانیسم و شأن سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آن یعنی لیبرالیسم نبود. فرهنگ مسیحی که با ظهور رنسانس ظاهرش تا حدودی حفظ شده بود با بسط اومانیسم این ظاهر نیز به تبع باطن دچار تحولات بسیاری گردید و ظاهر و باطن آن صورت جدید به خود گرفت به نحوی که اساساً با اصول ظاهری مسیحیت نیز توافق نداشت.
این امر از قرن هجدهم با نهضت «روشن اندیشی» یکی از ممیزات فکری قرن هجدهم در اروپا عبارت از اهمیت خاصی است که در این دوره از طرف بسیاری از نویسندگان و متفکران نسبت به فطرت عقل و صریح عقل و تعقل و مبارزه با جهل و اوهام و خرافات و تقلید و تعبد و تعصب (که همه از خصوصیات مسیحیت از نظر منورالفکران است) بالجمله به مبارزه با آنچه که به تعبیرِ تاریک اندیشی یاد شده است؛ گذارده می شود و از این روست که این دوره را اروپاییان با عبارتی بیان کرده اند که ما به ازای آن در زبان فارسی دوره ی روشن اندیشی را اصطلاح می توان نمود
قرن هجده پایان عصری است که با نهضت رنسانس آغاز گردید و منجر به ظهور فرهنگ و تمدنی گردید که به اومانیسم تعبیر شد و طی سه قرن به سرتاسر جهان رسید. از ممیزات این فرهنگ و تمدن همان طوری که اشاره داشتیم توجه به ادب و فرهنگ شرک (پاگانیسم) متعلق به دوران قبل از تمدن مسیحی بود، فرهنگ جدید با فکر مستقل از کلیسا و دیانت تکوین یافت و در این فکر توجه به بشر و بشریت، جای توجه به خدا و الوهیت را گرفت.
مذهب پروتستان در این عصر دعوت به یک نوع بازگشت ظاهری به فضایل اصیل دیانت مسیح (ع) خارج از دستگاه کلیسا کرد و بدین معنی فلسفه ی وجودی تشکیلات کلیسا انکار شد و بشر غربی که خود را از نظر دینی از تسلط دستگاه عظیم روحانیت رها می یافت...
دوران «رنسانس» را آغاز ظهور «اومانيسم» جديد در فرهنگ غرب مي دانند. اصولاً، رنسانس خود پديده اي اومانيستي است. رنسانس از نظر تاريخي به دوره اي از تاريخ غرب مربوط است كه قرن هاي چهاردهم، پانزدهم و شانزدهم را در بر مي گيرد. در اين دوره تمايل نوگرايي در فرهنگ و ادبيات و هنر پديد آمده بود. اين حركت جديد ادبي و هنري به ادبيات و هنر عصر باستان چشم دوخته بود.
متفكران عصر رنسانس از آن رو به فرهنگ و تمدن غرب باستان مي نگريستند كه آن را الگويي مناسب براي حركت به سوي تمدن جديد مي شناختند. در واقع نگاه به گذشته راهنماي خردورزي رنسانس بود تا آينده را ترسيم كنند. اما آنان در اين باره برخوردي تعصب آميز داشتند تا آنجا كه پترارك با لحني آميخته با تعصب مي پرسيد: «تاريخ چه چيزي جز پژوهش تاريخ روم مي تواند باشد؟...